Branża logistyczna posługuje się specjalistycznym słownictwem, które może być wyzwaniem zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych profesjonalistów. Nasz kompleksowy słownik pojęć logistycznych zawiera najważniejsze terminy i skróty logistyczne używane w transporcie, spedycji i logistyce. Znajdziesz tu jasne definicje, praktyczne przykłady oraz porównania często mylonych pojęć. Niezależnie od tego, czy jesteś studentem, specjalistą TSL czy przedsiębiorcą współpracującym z firmami logistycznymi, ten alfabetyczny przewodnik pomoże Ci sprawnie poruszać się w gąszczu terminologii branżowej.
ADR – co oznacza ten skrót w transporcie drogowym?
ADR (Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route) to Europejska umowa dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Umowa ta, podpisana w Genewie w 1957 roku, reguluje zasady bezpiecznego transportu materiałów i przedmiotów niebezpiecznych.
Zgodnie z Konwencją ADR art. 3, towary niebezpieczne podzielone są na 9 klas zagrożenia:
| Klasa | Rodzaj materiału | Przykłady |
| Klasa 1 | Materiały wybuchowe | Fajerwerki, amunicja |
| Klasa 2 | Gazy | Propan, tlen, aerozole |
| Klasa 3 | Materiały ciekłe zapalne | Benzyna, farby, rozpuszczalniki |
| Klasa 4 | Materiały stałe zapalne | Siarka, węgiel, zapałki |
| Klasa 5 | Materiały utleniające | Nadtlenki, nawozy azotowe |
| Klasa 6 | Materiały trujące i zakaźne | Pestycydy, próbki medyczne |
| Klasa 7 | Materiały promieniotwórcze | Izotopy medyczne |
| Klasa 8 | Materiały żrące | Kwasy, zasady |
| Klasa 9 | Różne materiały niebezpieczne | Azbest, baterie litowe |
Kierowcy przewożący towary niebezpieczne muszą posiadać specjalne uprawnienia ADR, a pojazdy muszą być odpowiednio oznakowane i wyposażone. Dokumentacja przewozowa ADR obejmuje dokument przewozowy, instrukcje pisemne dla kierowcy oraz świadectwo dopuszczenia pojazdu.
Incoterms – najważniejsze reguły handlowe w logistyce międzynarodowej
Incoterms (International Commercial Terms) to zbiór międzynarodowych reguł określających warunki dostaw w handlu zagranicznym. Opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową (ICC), precyzują podział obowiązków, kosztów i ryzyka między sprzedającym a kupującym. Aktualna wersja Incoterms 2020 zawiera 11 reguł podzielonych na dwie kategorie: reguły dla wszystkich rodzajów transportu oraz reguły dla transportu morskiego i śródlądowego.
Reguły dla wszystkich rodzajów transportu
| Skrót | Pełna nazwa | Opis |
| EXW | Ex Works | Sprzedający udostępnia towar w swoim zakładzie, a kupujący odpowiada za wszystkie koszty i ryzyko od tego momentu |
| FCA | Free Carrier | Sprzedający dostarcza towar przewoźnikowi wskazanemu przez kupującego |
| CPT | Carriage Paid To | Sprzedający opłaca transport do wskazanego miejsca przeznaczenia |
| CIP | Carriage and Insurance Paid To | Jak CPT, plus sprzedający zapewnia ubezpieczenie |
| DAP | Delivered at Place | Sprzedający dostarcza towar do wskazanego miejsca, bez rozładunku |
| DPU | Delivered at Place Unloaded | Sprzedający dostarcza towar i rozładowuje go w uzgodnionym miejscu |
| DDP | Delivered Duty Paid | Sprzedający ponosi wszystkie koszty i ryzyko, łącznie z cłem i odprawą celną |
Reguły dla transportu morskiego i śródlądowego
| Skrót | Pełna nazwa | Opis |
| FAS | Free Alongside Ship | Sprzedający dostarcza towar wzdłuż burty statku w porcie załadunku |
| FOB | Free On Board | Sprzedający dostarcza towar na pokład statku w porcie załadunku |
| CFR | Cost and Freight | Sprzedający pokrywa koszty transportu do portu przeznaczenia |
| CIF | Cost, Insurance and Freight | Jak CFR, plus sprzedający zapewnia ubezpieczenie morskie |
Wybór odpowiedniej reguły Incoterms ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozliczenia transakcji międzynarodowej i uniknięcia nieporozumień między stronami. Warto pamiętać, że w dokumentach handlowych należy zawsze wskazywać wersję Incoterms (np. „FOB Gdańsk Incoterms 2020”).
CMR – międzynarodowy list przewozowy i jego znaczenie
CMR (Convention relative au contrat de transport international de Marchandises par Route) to międzynarodowa konwencja dotycząca umowy o przewóz drogowy towarów, podpisana w Genewie w 1956 roku. Termin CMR odnosi się również do międzynarodowego samochodowego listu przewozowego, będącego podstawowym dokumentem w transporcie drogowym.
List CMR stanowi dowód zawarcia kontraktu na przewóz towarów i jest wystawiany w trzech egzemplarzach (dla nadawcy, odbiorcy i przewoźnika). Zgodnie z art. 6 Konwencji CMR, dokument ten musi zawierać następujące informacje:
- Miejsce i data wystawienia
- Nazwa i adres nadawcy
- Nazwa i adres przewoźnika
- Miejsce i data przyjęcia towaru do przewozu
- Miejsce przeznaczenia towaru
- Nazwa i adres odbiorcy
- Określenie rodzaju towaru i sposób opakowania
- Ilość sztuk, ich cechy i numery
- Waga brutto lub inaczej wyrażona ilość towaru
- Koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne)
- Instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych
- Oświadczenie, że przewóz podlega przepisom Konwencji CMR
Konwencja CMR reguluje również odpowiedzialność przewoźnika za utratę, uszkodzenie towaru lub opóźnienie w dostawie. Przewoźnik odpowiada za szkodę powstałą w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, chyba że udowodni, że szkoda powstała z winy osoby uprawnionej, z powodu wady własnej towaru lub wskutek okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć.
Ważne: Limit odpowiedzialności przewoźnika według Konwencji CMR wynosi 8,33 SDR (Special Drawing Rights – Specjalne Prawa Ciągnienia) za kilogram brakującej wagi brutto. Przy obecnym kursie SDR odpowiada to około 50 zł za kilogram.
FCL vs LCL – różnice w transporcie kontenerowym
W transporcie morskim kontenerowym występują dwa podstawowe rodzaje przesyłek: FCL i LCL. Zrozumienie różnic między nimi jest kluczowe dla optymalizacji kosztów i czasu transportu.
| Parametr | FCL (Full Container Load) | LCL (Less than Container Load) |
| Definicja | Ładunek pełnokontenerowy – cały kontener wykorzystywany przez jednego nadawcę | Ładunek drobnicowy – część kontenera współdzielona z innymi ładunkami |
| Koszt | Wyższy koszt całkowity, ale niższy koszt jednostkowy przy większych wolumenach | Niższy koszt całkowity, ale wyższy koszt jednostkowy (płaci się za zajętą przestrzeń) |
| Czas transportu | Krótszy – brak konsolidacji i dekonsolidacji | Dłuższy – wymaga konsolidacji i dekonsolidacji w terminalach |
| Bezpieczeństwo ładunku | Wyższe – kontener plombowany u nadawcy, otwierany u odbiorcy | Niższe – wielokrotne przeładunki zwiększają ryzyko uszkodzeń |
| Elastyczność | Mniejsza – wymaga większego wolumenu towaru | Większa – idealna dla mniejszych przesyłek |
| Dokumentacja | Prostsza – jeden konosament (B/L) na cały kontener | Bardziej złożona – konosament główny (Master B/L) i spedytorski (House B/L) |
| Optymalne zastosowanie | Przesyłki o objętości powyżej 15 m³ lub wadze powyżej 10 ton | Przesyłki o objętości poniżej 15 m³ lub wadze poniżej 10 ton |
W praktyce wybór między FCL a LCL zależy od wielu czynników, takich jak wielkość przesyłki, budżet, pilność dostawy oraz specyfika towaru. Na polskim rynku TSL coraz popularniejsze stają się także rozwiązania hybrydowe, jak konsolidacja kilku mniejszych przesyłek od jednego nadawcy do różnych odbiorców w jednym kontenerze FCL.
TEU i FEU – jednostki miary w transporcie kontenerowym
W logistyce morskiej powszechnie stosuje się standardowe jednostki miary odnoszące się do kontenerów. Dwie najważniejsze to TEU i FEU, które określają pojemność statków kontenerowych oraz służą do kalkulacji kosztów transportu.
TEU – Twenty-foot Equivalent Unit
TEU (dwudziestostopowa jednostka ekwiwalentu) to standardowa jednostka miary odpowiadająca jednemu kontenerowi 20-stopowemu. Kontener taki ma wymiary zewnętrzne: 20 stóp (6,1 m) długości, 8 stóp (2,44 m) szerokości i 8,5 stopa (2,59 m) wysokości. Pojemność takiego kontenera wynosi około 33 m³, a maksymalna ładowność około 28 ton.
FEU – Forty-foot Equivalent Unit
FEU (czterdziestostopowa jednostka ekwiwalentu) odpowiada kontenerowi 40-stopowemu. Kontener taki ma długość 40 stóp (12,2 m), przy zachowaniu tej samej szerokości i wysokości co kontener 20-stopowy. Pojemność kontenera 40-stopowego wynosi około 67 m³, a maksymalna ładowność około 30 ton. 1 FEU = 2 TEU.
| Parametr | Kontener 20′ (1 TEU) | Kontener 40′ (1 FEU / 2 TEU) | Kontener 40′ HC (High Cube) |
| Wymiary zewnętrzne (dł. x szer. x wys.) | 6,1 x 2,44 x 2,59 m | 12,2 x 2,44 x 2,59 m | 12,2 x 2,44 x 2,9 m |
| Wymiary wewnętrzne (dł. x szer. x wys.) | 5,9 x 2,35 x 2,39 m | 12,0 x 2,35 x 2,39 m | 12,0 x 2,35 x 2,7 m |
| Pojemność | 33 m³ | 67 m³ | 76 m³ |
| Maksymalna ładowność | 28 ton | 30 ton | 30 ton |
| Tara (masa własna) | 2,3 tony | 3,8 tony | 4,2 tony |
Jednostki TEU i FEU są powszechnie używane do określania pojemności statków kontenerowych. Na przykład, statek o pojemności 10 000 TEU może przewieźć 10 000 kontenerów 20-stopowych lub 5 000 kontenerów 40-stopowych, lub dowolną kombinację tych dwóch rozmiarów dającą w sumie 10 000 TEU.
FTL i LTL – rodzaje transportu drogowego
W transporcie drogowym wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje przewozów: FTL i LTL. Wybór odpowiedniego typu transportu ma istotny wpływ na koszty, czas dostawy oraz bezpieczeństwo ładunku.
FTL – Full Truck Load
FTL (ładunek całopojazdowy) oznacza, że cała przestrzeń ładunkowa pojazdu jest wykorzystywana przez jednego nadawcę. Transport FTL jest realizowany bezpośrednio od nadawcy do odbiorcy, bez dodatkowych przystanków i przeładunków.
LTL – Less Than Truck Load
LTL (ładunek częściowy) to przewóz, w którym przestrzeń ładunkowa pojazdu jest dzielona między przesyłki od różnych nadawców. Przesyłki LTL są konsolidowane w terminalu, a następnie transportowane do terminalu docelowego, gdzie następuje ich dekonsolidacja i dostawa do odbiorców.
| Parametr | FTL (Full Truck Load) | LTL (Less Than Truck Load) |
| Definicja | Cała przestrzeń ładunkowa pojazdu wykorzystywana przez jednego nadawcę | Przestrzeń ładunkowa pojazdu dzielona między przesyłki od różnych nadawców |
| Koszt | Wyższy koszt całkowity, ale niższy koszt jednostkowy przy większych wolumenach | Niższy koszt całkowity, ale wyższy koszt jednostkowy (płaci się za przestrzeń lub wagę) |
| Czas transportu | Krótszy – transport bezpośredni | Dłuższy – konsolidacja, przeładunki, dekonsolidacja |
| Trasa | Bezpośrednia – od nadawcy do odbiorcy | Pośrednia – przez terminale konsolidacyjne |
| Bezpieczeństwo ładunku | Wyższe – mniej przeładunków, mniejsze ryzyko uszkodzeń | Niższe – więcej przeładunków zwiększa ryzyko uszkodzeń |
| Elastyczność | Mniejsza – wymaga większego wolumenu towaru | Większa – idealna dla mniejszych przesyłek |
| Optymalne zastosowanie | Przesyłki o objętości powyżej 10 europalet lub wadze powyżej 10 ton | Przesyłki o objętości poniżej 10 europalet lub wadze poniżej 10 ton |
Na polskim rynku TSL coraz popularniejsze stają się także usługi pośrednie między FTL a LTL, takie jak transport częściowy z doładunkiem (PTL – Partial Truck Load) czy transport dedykowany z możliwością doładunku na trasie powrotnej.
Rodzaje kontenerów – jak dobrać odpowiedni typ do ładunku?
W transporcie międzynarodowym wykorzystuje się różne typy kontenerów, dostosowane do specyficznych wymagań ładunków. Znajomość ich parametrów pomaga w optymalnym doborze kontenera do charakteru przewożonego towaru.
| Typ kontenera | Charakterystyka | Zastosowanie |
| Kontener standardowy (Dry Container) | Zamknięty, wodoszczelny, z drzwiami na jednym końcu | Towary ogólnego przeznaczenia, ładunki paletyzowane, kartony, beczki |
| Kontener chłodniczy (Reefer Container) | Wyposażony w agregat chłodniczy, kontrola temperatury od -30°C do +30°C | Produkty wymagające kontrolowanej temperatury: żywność, leki, kwiaty |
| Kontener z otwartym dachem (Open Top Container) | Zdejmowany dach z plandeką, drzwi na jednym końcu | Ładunki wysokie, ciężkie maszyny, ładowane z góry |
| Kontener płaski (Flat Rack Container) | Platforma z czołowymi ścianami (stałymi lub składanymi) | Ładunki ponadgabarytowe, maszyny, pojazdy, łodzie |
| Kontener platforma (Platform Container) | Płaska platforma bez ścian bocznych i czołowych | Bardzo ciężkie i ponadgabarytowe ładunki |
| Kontener cysterna (Tank Container) | Zbiornik w ramie o wymiarach kontenera ISO | Płyny, gazy, chemikalia, produkty spożywcze płynne |
| Kontener wentylowany (Ventilated Container) | Wyposażony w otwory wentylacyjne w górnej i dolnej części | Towary wymagające wentylacji: kawa, kakao, orzechy |
| Kontener składany (Collapsible Container) | Możliwość złożenia do mniejszych wymiarów gdy jest pusty | Redukcja kosztów transportu pustych kontenerów |
Oprócz standardowych wymiarów 20′ i 40′, niektóre kontenery występują również w wariantach High Cube (HC) o zwiększonej wysokości (2,9 m zamiast standardowych 2,59 m), co daje dodatkową przestrzeń ładunkową. Na polskim rynku TSL najpopularniejsze są kontenery standardowe 40′ HC oraz kontenery chłodnicze 40′.
Palety – standardy i wymiary w logistyce magazynowej
Palety są podstawowym nośnikiem ładunku w logistyce magazynowej i transporcie. Standaryzacja wymiarów palet umożliwia efektywne wykorzystanie przestrzeni magazynowej i transportowej oraz automatyzację procesów logistycznych.
| Typ palety | Wymiary (dł. x szer.) | Nośność statyczna | Nośność dynamiczna | Charakterystyka |
| Europaleta (EUR, EPAL) | 1200 x 800 mm | 4000 kg | 1500 kg | Standardowa paleta w Europie, podlega wymianie w systemie EPAL, oznaczona logo EUR lub EPAL |
| Paleta przemysłowa (ISO) | 1200 x 1000 mm | 5000 kg | 1500 kg | Używana głównie w przemyśle chemicznym i motoryzacyjnym |
| Paleta amerykańska | 1200 x 1200 mm | 4500 kg | 1500 kg | Stosowana głównie w handlu z USA i Kanadą |
| Paleta brytyjska | 1200 x 1000 mm | 4000 kg | 1500 kg | Popularna w Wielkiej Brytanii i krajach Commonwealthu |
| Półpaleta (EUR 6) | 800 x 600 mm | 500 kg | 250 kg | Używana głównie w handlu detalicznym i dystrybucji |
| Ćwierćpaleta (display) | 600 x 400 mm | 300 kg | 150 kg | Stosowana jako paleta ekspozycyjna w sklepach |
W zależności od materiału wykonania, palety dzielimy na:
- Palety drewniane – najpopularniejsze, stosunkowo tanie, nadają się do naprawy
- Palety plastikowe – higieniczne, lekkie, odporne na wilgoć, stosowane w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym
- Palety metalowe – bardzo wytrzymałe, używane w ciężkim przemyśle
- Palety tekturowe – lekkie, jednorazowe, ekologiczne, stosowane głównie w eksporcie
W Polsce najpopularniejsza jest europaleta (EUR, EPAL) o wymiarach 1200 x 800 mm, która podlega wymianie w Europejskim Poolu Paletowym. Zgodnie z normą UIC 435-2, europaleta musi spełniać określone wymagania konstrukcyjne i być oznaczona logo EUR lub EPAL.
HACCP – system bezpieczeństwa żywności w logistyce
HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points – Analiza Zagrożeń i Krytyczne Punkty Kontroli) to system zapewnienia bezpieczeństwa żywności, który ma kluczowe znaczenie w logistyce produktów spożywczych. System ten identyfikuje, ocenia i kontroluje zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa żywności na wszystkich etapach łańcucha dostaw.
System HACCP opiera się na siedmiu podstawowych zasadach:
- Przeprowadzenie analizy zagrożeń – identyfikacja potencjalnych zagrożeń biologicznych, chemicznych i fizycznych
- Określenie krytycznych punktów kontroli (CCP) – etapów, na których kontrola jest niezbędna
- Ustalenie limitów krytycznych dla każdego CCP
- Ustanowienie systemu monitorowania dla każdego CCP
- Określenie działań korygujących w przypadku przekroczenia limitów krytycznych
- Ustanowienie procedur weryfikacji skuteczności systemu HACCP
- Utworzenie dokumentacji dotyczącej wszystkich procedur i zapisów
W logistyce produktów spożywczych krytyczne punkty kontroli mogą obejmować:
- Kontrolę temperatury podczas transportu i magazynowania
- Monitorowanie wilgotności w magazynach
- Zapobieganie zanieczyszczeniom krzyżowym
- Kontrolę szkodników
- Zarządzanie rotacją zapasów (FIFO, FEFO)
- Procedury czyszczenia i dezynfekcji
Przykład zastosowania HACCP w logistyce chłodniczej: Transport mrożonek wymaga utrzymania temperatury poniżej -18°C. W systemie HACCP temperatura jest krytycznym punktem kontroli. Monitorowanie odbywa się za pomocą rejestratorów temperatury, a limit krytyczny to -15°C. Jeśli temperatura przekroczy ten poziom, uruchamiane są działania korygujące, takie jak przyspieszenie dostawy lub przełożenie towaru do innego pojazdu chłodniczego.
Zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych, wdrożenie systemu HACCP jest obowiązkowe dla wszystkich podmiotów działających na rynku spożywczym, w tym firm logistycznych obsługujących produkty spożywcze.
Dokumenty w transporcie międzynarodowym – przewodnik
Prawidłowa dokumentacja jest kluczowym elementem w międzynarodowym transporcie towarów. Różne rodzaje dokumentów pełnią specyficzne funkcje w procesie logistycznym, od potwierdzenia zawarcia umowy przewozu po ułatwienie odprawy celnej.
Dokumenty transportowe
| Dokument | Zastosowanie | Rodzaj transportu | Funkcje |
| List przewozowy CMR | Międzynarodowy transport drogowy | Drogowy | Dowód zawarcia umowy przewozu, potwierdzenie przyjęcia towaru przez przewoźnika, instrukcje dla przewoźnika |
| Konosament (Bill of Lading, B/L) | Transport morski | Morski | Dowód zawarcia umowy przewozu, pokwitowanie przyjęcia ładunku, dokument własności towaru (zbywalny) |
| Lotniczy list przewozowy (Air Waybill, AWB) | Transport lotniczy | Lotniczy | Dowód zawarcia umowy przewozu, pokwitowanie przyjęcia ładunku (niezbywalny) |
| Kolejowy list przewozowy CIM | Międzynarodowy transport kolejowy | Kolejowy | Dowód zawarcia umowy przewozu, potwierdzenie przyjęcia towaru przez przewoźnika |
| FIATA FBL (Multimodal Transport B/L) | Transport multimodalny | Multimodalny | Dokument transportu kombinowanego, potwierdzenie przyjęcia towaru przez spedytora |
Dokumenty celne i handlowe
| Dokument | Zastosowanie | Wystawiający | Funkcje |
| Faktura handlowa (Commercial Invoice) | Wszystkie rodzaje transportu | Sprzedający | Dokument handlowy, podstawa do odprawy celnej, określa wartość towaru |
| Specyfikacja towarowa (Packing List) | Wszystkie rodzaje transportu | Sprzedający | Szczegółowy opis zawartości przesyłki, ilość, waga, wymiary |
| Świadectwo pochodzenia (Certificate of Origin) | Eksport/import | Izba handlowa | Potwierdzenie kraju pochodzenia towaru, umożliwia preferencje celne |
| Karnet TIR | Międzynarodowy transport drogowy | Stowarzyszenie gwarancyjne | Dokument celny tranzytowy, upraszcza procedury celne |
| Karnet ATA | Czasowy wywóz towarów | Izba handlowa | Umożliwia czasowy wywóz towarów bez opłat celnych (np. na targi) |
| Jednolity dokument administracyjny (SAD) | Odprawa celna w UE | Importer/agent celny | Zgłoszenie celne towarów w UE |
Prawidłowe przygotowanie dokumentacji transportowej ma kluczowe znaczenie dla sprawnego przebiegu procesu logistycznego. Błędy w dokumentach mogą prowadzić do opóźnień, dodatkowych kosztów, a nawet zatrzymania towaru przez władze celne.
Transport intermodalny – jak łączyć różne gałęzie transportu?
Transport intermodalny to przewóz ładunków z wykorzystaniem co najmniej dwóch różnych gałęzi transportu, ale w tej samej jednostce ładunkowej (np. kontenerze), bez przeładunku samych towarów. Ta forma transportu łączy zalety różnych środków transportu, optymalizując koszty, czas i wpływ na środowisko.
Podstawowe pojęcia w transporcie intermodalnym
- Jednostka ładunkowa (ITU – Intermodal Transport Unit) – kontener, naczepa, nadwozie wymienne
- Terminal intermodalny – miejsce przeładunku jednostek ładunkowych między różnymi środkami transportu
- Transport kombinowany – forma transportu intermodalnego, w której główna część przewozu odbywa się koleją, żeglugą śródlądową lub transportem morskim, a odcinki początkowe i końcowe realizowane są transportem drogowym
- Transport multimodalny – przewóz ładunków przez co najmniej dwie gałęzie transportu na podstawie jednej umowy (jednego dokumentu)
Zalety i wady transportu intermodalnego
Zalety
- Redukcja kosztów transportu na długich dystansach
- Mniejszy wpływ na środowisko (niższa emisja CO2)
- Odciążenie infrastruktury drogowej
- Większe bezpieczeństwo ładunku (mniej przeładunków)
- Możliwość transportu door-to-door
- Uproszczona dokumentacja (jeden dokument transportowy)
Wady
- Wyższe koszty początkowe (infrastruktura, sprzęt)
- Dłuższy czas transportu w porównaniu z transportem drogowym na krótkich dystansach
- Konieczność dostępu do terminali intermodalnych
- Ograniczona elastyczność (zależność od rozkładów)
- Potrzeba koordynacji między różnymi przewoźnikami
Popularne łańcuchy transportu intermodalnego w Polsce
- Morze-Kolej-Droga: Import kontenerów przez porty w Gdańsku/Gdyni, transport kolejowy do terminali intermodalnych (np. w Poznaniu, Warszawie, Łodzi), ostatnia mila transportem drogowym
- Kolej-Droga: Transport kontenerów koleją z Chin do Polski (Nowy Jedwabny Szlak), ostatnia mila transportem drogowym
- Droga-Kolej-Droga: Transport naczep samochodowych koleją na długich dystansach (tzw. transport piggyback)
Zgodnie z polityką transportową Unii Europejskiej, transport intermodalny jest promowany jako bardziej zrównoważona alternatywa dla transportu drogowego. W Polsce funkcjonuje system dopłat do przewozów intermodalnych, a infrastruktura terminali intermodalnych jest systematycznie rozwijana.
Najczęściej mylone pojęcia w logistyce – wyjaśniamy różnice
W słowniku pojęć logistycznych znajduje się wiele terminów, które brzmią podobnie lub są używane zamiennie, mimo że mają różne znaczenia. Poniżej wyjaśniamy najczęściej mylone pojęcia w branży TSL.
Spedycja vs Transport
| Spedycja | Transport |
| Organizacja procesu przewozu ładunku | Fizyczne przemieszczanie ładunku |
| Spedytor nie musi posiadać własnych środków transportu | Przewoźnik posiada własne środki transportu |
| Obejmuje szereg usług dodatkowych (dokumentacja, ubezpieczenie, odprawa celna) | Skupia się głównie na przewozie ładunku z punktu A do punktu B |
Transport multimodalny vs Transport intermodalny
| Transport multimodalny | Transport intermodalny |
| Przewóz ładunków przez co najmniej dwie gałęzie transportu | Przewóz ładunków w tej samej jednostce ładunkowej przez co najmniej dwie gałęzie transportu |
| Może wymagać przeładunku samego towaru | Bez przeładunku samego towaru, przeładowywana jest tylko jednostka ładunkowa |
| Szersze pojęcie, obejmujące transport intermodalny | Szczególny przypadek transportu multimodalnego |
Konosament (B/L) vs List przewozowy
| Konosament (Bill of Lading) | List przewozowy |
| Dokument własności towaru (zbywalny) | Dokument potwierdzający zawarcie umowy przewozu (niezbywalny) |
| Stosowany głównie w transporcie morskim | Stosowany w różnych gałęziach transportu (CMR, AWB, CIM) |
| Towar wydawany posiadaczowi oryginału konosamentu | Towar wydawany odbiorcy wskazanemu w dokumencie |
Inne często mylone pojęcia
- Karnet TIR vs Konwencja TIR – Karnet TIR to dokument celny używany w transporcie międzynarodowym, natomiast Konwencja TIR to umowa międzynarodowa regulująca zasady stosowania karnetów TIR
- FCL vs FTL – FCL (Full Container Load) dotyczy transportu morskiego kontenerowego, FTL (Full Truck Load) dotyczy transportu drogowego
- Tara vs Waga brutto – Tara to masa własna środka transportu lub opakowania, waga brutto to łączna masa towaru wraz z opakowaniem
- ETA vs ETD – ETA (Estimated Time of Arrival) to szacowany czas przybycia, ETD (Estimated Time of Departure) to szacowany czas wyjazdu/wypłynięcia
Ekspert radzi – praktyczne wskazówki dla logistyków
W tej sekcji doświadczeni specjaliści z branży TSL dzielą się praktycznymi wskazówkami, które pomogą usprawnić procesy logistyczne i uniknąć typowych problemów.
Optymalizacja kosztów transportu
„W międzynarodowym transporcie morskim warto rozważyć konsolidację mniejszych przesyłek LCL w jeden kontener FCL, jeśli łączna objętość przekracza 15 m³. Pozwala to zaoszczędzić nawet do 30% kosztów transportu i skrócić czas dostawy o 5-7 dni dzięki eliminacji procesu konsolidacji i dekonsolidacji.”
Dokumentacja transportowa bez błędów
- Zawsze weryfikuj zgodność danych w dokumentach transportowych z faktycznym stanem przesyłki (ilość, waga, wymiary)
- Upewnij się, że kod HS (taryfa celna) jest prawidłowo określony – błędna klasyfikacja może prowadzić do opóźnień w odprawie celnej
- W transporcie międzynarodowym zawsze precyzyjnie określaj warunki Incoterms z podaniem konkretnego miejsca (np. „FOB Gdańsk Incoterms 2020”)
- Przechowuj kopie wszystkich dokumentów transportowych przez minimum 5 lat (wymóg prawny w większości krajów UE)
Planowanie transportu intermodalnego
„Transport intermodalny jest najbardziej opłacalny na dystansach powyżej 500 km. Przy planowaniu takiego transportu kluczowe jest uwzględnienie nie tylko czasu przewozu, ale również tzw. cut-off time, czyli ostatecznego terminu dostarczenia kontenera na terminal. Spóźnienie może oznaczać opóźnienie całej dostawy o kilka dni, do następnego połączenia.”
Zarządzanie ryzykiem w łańcuchu dostaw
- Dywersyfikuj dostawców usług transportowych, aby nie być uzależnionym od jednego przewoźnika
- Monitoruj na bieżąco status przesyłek za pomocą systemów track & trace
- Zawsze ubezpieczaj wartościowe ładunki, nawet jeśli przewoźnik oferuje podstawowe ubezpieczenie
- Uwzględniaj w planowaniu sezonowe wzrosty stawek frachtowych (np. przed chińskim Nowym Rokiem)
- Przygotuj plan awaryjny na wypadek opóźnień lub innych zakłóceń w łańcuchu dostaw
Uwaga: Zgodnie z art. 17 Konwencji CMR, przewoźnik drogowy odpowiada za utratę lub uszkodzenie towaru tylko do limitu 8,33 SDR za kilogram. Przy towarach o wysokiej wartości warto rozważyć dodatkowe ubezpieczenie cargo, które pokryje pełną wartość towaru w przypadku szkody.
Podsumowanie – znaczenie terminologii logistycznej w praktyce
Znajomość specjalistycznego słownictwa logistycznego jest niezbędna dla efektywnej komunikacji w branży TSL. Nasz słownik pojęć logistycznych obejmuje najważniejsze terminy i skróty logistyczne używane w codziennej pracy specjalistów ds. transportu i logistyki.
Prawidłowe rozumienie i stosowanie terminologii branżowej pozwala uniknąć nieporozumień, które mogą prowadzić do opóźnień, dodatkowych kosztów, a nawet sporów prawnych. Szczególnie w kontekście międzynarodowym, gdzie współpracują podmioty z różnych krajów i kultur biznesowych, precyzyjne posługiwanie się standardowymi pojęciami logistycznymi jest kluczowe dla powodzenia operacji transportowych.
Branża logistyczna stale się rozwija, wprowadzając nowe rozwiązania i koncepcje. Dlatego warto regularnie aktualizować swoją wiedzę w zakresie terminologii logistycznej, śledząc publikacje branżowe, uczestnicząc w szkoleniach i konferencjach oraz korzystając z zasobów online, takich jak nasz słownik.
Nazywam się Jakub i jestem logistykiem z 15 letnim doświadczeniem. Pracowałem w różnych firmach i obecnie pracuje wyłącznie z domu obsługując zlecenia różnych firm. Na blogu dzielę się z Wami moją obszerną wiedzą o logistyce i produkcji.
